راه بی پایان

«راه بی‌پایان»، کتابی است از سبک زندگی و کار «حسین لاجوردی» کارآفرین و خیر مدرسه‌ساز این سال‌هایی که در آن می‌زییم. پژوهش‌گر و نویسندهٔ آن، دوست عزیز همشهری‌مان «جابر تواضعی» است و نیز از انتشارات تازه تاسیس او، «سبک زندگی». جای شادمانی است و خرسندی. این کتاب هم‌چنین نخستین مجموعه از کتاب‌هایی است که به سرمایه و همت انجمن خیرین مدرسه‌ساز کاشان منتشر می‌شود.

نیک‌اندیشی و نیک‌کاری، پاره‌‌ای بنیادین از فرهنگ دیرپای ایرانی و جزئی جدایی‌ناپذیر از مفاهیم حوزهٔ دینی به شمار می‌آید. بیشترین راه‌نمود‌ پنداری، گفتاری و کرداری در آیین زرتشت، در کنار راست‌اندیشی، «نیک‌کاری» است. بنیادگذاری برکه‌ها و آب‌انبار‌ها، سرا‌ها و کاروان‌سرا‌ها، بعد‌تر ساخت حمام و مراکز آموزشی، درمان‌گاه و بیمارستان و سایر مراکز عام‌المنفعه، تداوم چنین نگرش‌های انسانی است که در فرهنگ اسلامی نیز پایایی یافته و از آن با عنوان فرهنگ وقف نیز یاد می‌شود.

کاشان، به‌مثابهٔ شهری تاریخی، شمار فراوانی از سازه‌های کهن و عام‌المنفعه را درون خود دارد که نشان‌گر فرهنگ نیک‌کاری است. بسیاری آب‌انبار‌ها، مدارس و مراکز درمانی، گواهی روشن و بدیهی از این باور است. بسیاری از این کهن‌سازه‌ها، یادگاران نیک‌کارانی است که در عرصه‌های اقتصادی سرآمدان روزگار خود بوده‌اند. اما آن‌چه اتفاق‌های نیک‌کاری و خیرخواهانهٔ امروز را حلاوتی دوچندان می‌‌بخشد، شکل‌گیری و پدیدآیی موسساتی است که نیکوکاران را در قالب سازمان‌های مدنی و موسساتی مردم‌نهاد گرد می‌آورد. موسساتی که اعضاء، بازی‌گران و یاری‌گران آن، بیرون از عرصه و مناسبات قدرت شکل می‌گیرند و کوشش‌های درخورشان، پاسخی است به نیازهایی که سبب گردهم‌آیی و مشارکت‌شان شده است. انجمن خیرین مدرسه‌ساز کاشان به گواه آثارش از این‌گونه‌ موسسات‌ است. مجموعه‌ای خیریه و عام‌المنفعه که از سال ۱۳۸۳ به شکلی رسمی فعالیت خود را آغاز کرده و با بیش از دویست نفر، نیک‌کاری خود را در حوزهٔ تاسیس مراکز آموزشی و نیازمندی‌های آن، مجددانه پی‌جویی و پی‌گیری می‌کند. دوست‌داران این حوزه، می‌توانند به وب‌سایت رسمی این موسسه عام‌المنفعه سری بزنند و از فراوانی کارشان در پدیدآیی نسلی آگاه جویا شوند.

و اما بعد، اهمیت و ضرورت چاپ آثاری چنین است. به نظر می‌رسد در گذشتهٔ ما، غلبهٔ فرهنگ شفاهی و گفتاری بر فرهنگ نوشتاری و کتابت از سویی و از سوی دیگر، پوشیده داشتن رفتارهای نیک‌خواهانه به‌واسطهٔ قرب و نزدیکی به خالق و دوری از تمجید خلق، سببی بوده تا ما از زندگی خالقان خیر و نیک‌کاری، چندان داده‌ای نداشته باشیم. پرداختن به شیوهٔ زیست و اندیشهٔ ایشان، ‌ گامی اساسی و مهم در توسعهٔ آموزش نیک‌اندیشی و نیک‌رفتاری است. اتفاقی که برای نسل جوان و امروزین آموزنده خواهد بود تا بدانند صرف‌نظر از کردارهای مدعیان ناراستین مذهب، خیرخواهی و خیرخواهانگی به مثابه امری دینی و کرداری انسانی، می‌تواند راه‌گشا و حلال بسیاری از آسیب‌های جامعهٔ بشری باشد.

«راه بی‌پایان»، در چهار بخش، انجام چنین وظیفهٔ خطیری را بر عهده می‌گیرد. بخش نخست، با روایتی از حضور «سید حسین لاجوردی» و دعوت او برای گپی با کودکان مدرسه‌ای که ساخته، آغاز می‌شود: «… بچه‌ها با جیغ و کف مدرسه را می‌گذارند روی سرشان. هیچ‌کدام از تشویق‌ها و تایید‌های عمرش به شیرینی تشویق صادقانه این دخترهای شیرین و کوچولو نیست…». لاجوردی در این بخش از سال‌های کودکی می‌گوید. از گریزپایی‌اش از درس و مدرسه، از عشق و علاقه‌اش به دوچرخه و موتور گازی، علاقه‌اش به بی‌نیازی از دیگران و ایستایی‌اش روی پاهای خود. و آرزو می‌کند که‌ ای کاش یک الگو می‌داشتم.

بخش دوم کتاب از سال‌های جوانی آغاز می‌شود و حضور آرام و تدریجی‌اش در حوزهٔ کسب و کار. انجام فعالیت‌های فروشگاهی، نمایندگی فروش فرش و سرانجام رسیدن به منزل مقصود که برای ایشان «تولید» است. «تولید مثل یک موجود زنده است؛ اگر آب و غذا بهش نرسد می‌میرد. در کار صنعت و تولید، ‌شرط اصلی جنم و خمیره است. اما اگر برنامه‌ریزی و مدیریت صحیح نداشته باشی و با مجموعه مدیران و کارگران تعامل درستی برقرار نکنی، خیلی زود نابود می‌شوی.»

بخش سوم کتاب به فعالیت‌های مشارکت‌جویانه و عام‌المنفعهٔ ایشان می‌پردازد. ساخت مدرسهٔ حاج سید عباس لاجوردی، مدرسهٔ ولی‌عصر، سالن ورزشی برای دانشگاه کاشان و نیز آرزوهای آتی ایشان چون ساخت استراحت‌گاه بیماران سرطانی و هنرستان جدیدی برای کاشان.

بخش چهارم کتاب؛ زندگی به روایت عکس‌هایی چند است با زیرنوشت‌هایی کوتاه. آن‌چه این کتاب به ما می‌آموزاند، کوشش‌های فردی آدمی است گریزپای درس و مدرسه، که پسین سال‌هایی مجددانه تلاش می‌کند نانی به کف آرد و روزگار را به غفلتی چندان نگذراند. همچنین در حد توان و بضاعتش، دست‌گیر و راه‌گشای دیگران نیز بشود.

نوشتن یک متن و خلق یک اثر، می‌تواند بهانه‌ها و دلایلی گونه‌گون داشته باشد. بی‌شک تلاش انجمن خیرین مدرسه‌ساز و نویسندهٔ کتاب، بر آن بوده تا ضمن بیان سبک زندگی و کار جناب آقای سید حسین لاجوردی، ارجی نهند به کوشش‌های عام‌المنفعهٔ ایشان. از این‌رو کتاب بیش از وجه تحلیلی، آموزشی و نقادانه‌اش در بیان سبک یک زندگی، وجهی خاطره‌گو و بافتی قصه‌پرداز یافته است. البته حُسن چنین متنی آن است که مخاطبان عام نیز از خواندنش لذت می‌برند.
امیدوارم همشهریان گرامی‌ام به خواندن آن پیشی جویند. چاپ چنین آثاری به ما یادآوری می‌کند که قدردان و ارج‌گذار هم باشیم. سید حسین لاجوردی با صمیمیت تمام از نیک‌خواهی خانواد‌ه‌اش و کوشش‌های آنان در سال‌های زندگی‌اش یاد می‌کند. پسین سال‌هایی نقش‌بند نام پدر بر مدرسه‌ای می‌شود. انجمن خیرین مدرسه‌ساز، نقش او را بر دفتر زمانه ارج می‌گذارد. امیدوارم سایر کنش‌گران و فعالان عرصه‌های اقتصادیمان نیز، اگرچه در شرایط چندان گوارایی به سر نمی‌برند، برخیزند و یاری‌گران نهادهای مدنی و موسسات غیردولتی سرزمین مادریشان شوند. بی‌شک آبادی و آگاهی سرزمین با همگان میسَر خواهد شد.

این یادداشت در کاشان نیوز http://kashannews.net/ منتشر شده است.