اندوه یک پیاده‌راه

شده است از سالی پیش تاکنون، گذارتان افتاده باشد به خیابانی که جوی و درخت و پیاده‌رویش را حذف و مثله کردند. جدول‌هایش را کندند و تنگ دل خانه‌ها کاشتند. خیابان را پهن کردند تا ماشین‌ها، آسان‌تر عبور کنند و آسان‌تر زیاد شوند؟

تقاطع خیابان مدرس به بلوار مفتح، اواخر زمامداری شهردار محترمِ پیشین، شخم خورد. جوی آب با تک و توک درخت آن حذف شد و تاسف‌بار آن‌که در اوایل دوره مسئولیت مدیران جدید، آسفالت و تکمیل شد. بنا به هر دلیل یا بی‌دلیلی، در گذشته، بر و کف بسیاری از بناهای این خیابان خطا داده شده ست. کف مغازه‌ها، از پیاده‌رو بالاتر بوده و موجب شده پلکان‌های فلزی ورودی‌شان، نیمی از عرض پیاده‌راه را بگیرند. تیرهای چراغ برق و سایر تابلوهای تبلیغاتی و هشداردهنده را هم به آن اضافه کنید. نتیجه آن‌که، عرض پیاده‌رو در بعضی نقاط، کمتر از پنجاه سانتیمتر ‌شده است.

 می‌خواهم بپرسم این بی‌توجهی به نظام حرکتی افراد پیاده، در کجای دانش شهرسازی معاصر تائید می‌شود؟ و می‌خواهم بپرسم آیا تمام مسئولیت خطاهای موجود در یک سیستم، تنها متوجه یک شخص می‌شده یا می‌شود؟ مجموع ده‌ها معاون، مشاور و شهرساز محترمی که در اداره‌ی شهری مشارکت کرده و می‌کنند، در چگونگی انجام پروژه‌‌ها، نقشی بر عهده نداشته یا ندارند؟ آیا مدیران محترم تازه آمده، گمان نکردند این خیابان نیز، به درخت نیاز دارد. شده است در شهری که تابستان‌هایش، گرمای هوا به بالای چهل درجه می‌رسد، ‌خیابان و پیاده‌رو، هیچ سبزی و سایبانی از درخت نداشته باشد؟

از  بلوار مفتح و تقاطع مدرس،‌ سمت بلوار مطهری می‌آیم. صرف‌نظر از این‌که بر و کف در این بلوارِ سه دهه ساخت نیز به واسطه‌ی تغییر جوی و جدول و آسفالت‌ریزی‌های مجدد تغییر کرده، نظام حرکت پیاده در جاهایی کاملن قطع می‌شود. نادرترین و شگفت انگیزترین اتفاق، ‌در ورودی خیابان تربیت به بلوار مطهری رخ داده است. سالی‌ست صاحب ملکی که به گودبرداری زمین‌اش مبادرت ورزیده، کاملن عرض پیاده‌راه را بسته و عابران می‌بایست به سختی از جوی گذشته و از خیابان تردد کنند. و عجیب این‌که هیچ نهاد ناظری از شهرداری ناحیه و منطقه و شهر، در قبال به بن‌بست کشاندن و بستن پیاده‌‌راه،  اقدامی نکرده است.  

 از بلوار مطهری به پیاده‌راه‌های دیگر شهر سرک بکشیم. واقعیت آن است که صرف‌نظر از چند خیابان منتهی به چهارراه،‌ و تک و توکی دیگر، تمام پیاده‌رو‌های شهر کاشان، نیازمند ساماندهی‌ست. قریب به اتفاق شهرهای جهان، می‌کوشند پیاده‌راه‌های شهری و برون شهری‌شان را وسعت ببخشند. اما کاشان، دور از داشته‌های عالمانه‌ی شهرسازی معاصر، با ناداری، راه خویش را می‌پیماید و رفتار مدیران و مردمانش ‌شده است خیابان‌هایی که با ماشین انباشت‌شان کنند. بی‌‌هیچ دغدغه‌ای برای پیاده‌راه و پیاده‌هایش و بی‌هیچ خطی از آن دوچرخه‌هایش.

شهری که چند دهه بعد، جمعیت کهن‌سالش چندبرابر می‌شود، خانه‌هایش تخریب و آپارتمان‌های قد و نیم‌قد جایش را می‌گیرد و در نتیجه، جمعیتش هم چندبرابر می‌شود، با این پیاده‌راه‌های نیم‌متری چه خواهد کرد؟ آیا عبور سالمندان، افراد کم‌توان جسمی و نابینایان ، در چنین پیاده‌رو‌هایی امکان‌پذیر بوده و خواهد بود؟

از پیاده‌روهای حداقلی و خیابان‌های انباشتگی شده از ماشین، سری به کوچه‌های شهر بزنیم. مفهوم کوچه، با همه‌ی دارندگی و برازندگی‌‌اش در عرصه‌ی تاریخی، از کوچه‌باغ‌های نشابور تا کوچه باغ‌‌های محلات هر شهری چون کاشان، عرصه‌ی تاخت و تاز وسایل نقلیه موتوری شده است. امری به ظاهر اجتناب ناپذیر که موجودیت نظام عبور و مرور را به شدت دگرگون کرده است. خیل بی‌شماری از کوچه‌های شهر، با عقب نشینی‌های داده و نداده شده، و با دست اندازی و تردد ماشین‌ها، میان مفهوم کوچه یا خیابان مردد مانده‌اند. از کوچه‌ی تقدیسی تا کوچه‌ی صاحبقدم. از کوچه‌ی مسجد سلمان، تا هر کجای دیگر شهر. بی‌گمان آن‌قدر خوشبین نیستم تا گمان کنم به سالی، دهه‌ای سامانی یافته خواهد شد برای این همه نابسامانی. اما باور دارم هرگونه تغییر در حوزه‌ی زیستی، با تغییر در حوزه‌ی اندیشگی فراهم‌آوری می‌شود. حالا به سالی نه، دهه‌ای شاید.

این نوشتار می‌خواهد از شما دعوت کند به کوچه و خیابان‌هامان بیاندیشیم. با مهم انگاشتن و بهسازی پیاده‌راه‌هامان، به توسعه فرهنگ پیاده‌روی یاری رسانیم و از سوی دیگر با فهم و فرهیختگی، نظام ذهنی و اندیشگی‌مان را درباره‌ی آمد و شدهای شهری تغییر دهیم. کاشان، شهریست بافته به هم در بستری هموار با شیبی ملایم که می‌توان علیرغم خطرات خیابان‌‌هایش، در بسیاری از روزها و شب‌های سال، با دوچرخه در آن راند یا پیاده در آن رفت. شهری که می‌توان با زمانی کمتر از ساعتی پیاده‌روی از سویی به سوی دیگرش رسید. از خانه‌ به مقصدی در بازار، یا مدرسه یا محل کار. با دوری‌گزینی در استفاده از ماشین، به کوچه و خیابان احترام بگذاریم. اندوه پیاده‌راه‌هامان را دریابیم و فضایی بیافرینم تا کنش و رفتارمان با فهم و مسئولیتی اندیشگی‌تر همراه گردد. این نوشتار می‌خواهد از شما دعوت کند با اصلاح پیاده‌روهامان، با دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی، قامت انسانی و پیاده‌مدار شهر را به کاشان برگردانیم.